LNG (SIVILAŞTIRILMIŞ DOĞAL GAZ) NEDİR?
İngilizce
“Liquified Natural Gas” kelimelerinin kısaltmasıdır. Sıvılaştırılmış doğalgaz
anlamına gelmektedir. Yanıcı bir maddedir.
Tanım
Doğal gaz atmosferik basınçta yaklaşık
olarak -162°C
‘nin altındaki sıcaklıkta soğutulduğunda sıvı hale geçer ve sıvılaştırılmış
doğal gaz (LNG) olarak adlandırılır.
Bir birim hacim LNG buharlaştırıldığında yaklaşık
olarak 600 birim hacim doğal gaz elde edilir. Bu sayede yüksek miktarlarda
doğal gaz düşük basınçlar altında saklanabilmektedir. Böylece teknik ve
ekonomik olarak doğal gazı boru hatları ile taşımanın uygun olmadığı yerlere
doğal gazın nakliyesi uygun hale gelmiş olur.
LNG su yoğunluğunun yarısından daha düşük bir
yoğunluğa sahiptir. LNG’nin sıvı fazının özgül ağırlığı 0,46 dır. (Geometrik
hacmi 1 m³
(1.000 lt) olan bir kaba doldurulan LNG nin ağırlığı 460 kg dır. ) LNG doğal
haliyle kokusuz, renksiz, korozif olmayan ve zehirleyici bir özelliği
bulunmayan bir sıvıdır. Buharlaştırıldıktan sonra kolayca farkedilmesi için
içerisine kokulandırıcılar eklenerek kullanıma sunulur. Hava ile
karıştırıldığında yanma limitleri hacimce %5 ile %15 arasındadır.
Kimyasal Bileşim
Temel olarak metan (CH4) (%90 ve
üzeri) ve daha düşük oranlarda etan (C2H6), propan (C3H8) ve daha ağır hidrokarbonları
içeren doğal gaz küçük oranlarda azot (N2), oksijen (O2), karbon dioksit (CO2),
kükürtlü bileşikler ve su gibi kirleticiler içerebilir. Sıvılaştırma sırasında
kirleticiler uzaklaştırıldığından LNG doğal gaz ile kıyaslandığında daha
temizdir.
Moleküler ağırlık :16
Ergime noktası :-182 C°
Kaynama noktası :-161 C°
Kritik sıcaklık :-82 C°
Nispi yoğunluk gaz :0.6 ( hava = 1 )
Nispi yoğunluk sıvı :0.42 (su = 1 )
Çözünürlük mg/1 su :26 mg/lt.
Görünüm/renk :renksiz
Koku :kokusuz
Tutuşma sıcaklığı :595 C°
Yanma oranı :%5-15( LNG- HAVA)
Ergime noktası :-182 C°
Kaynama noktası :-161 C°
Kritik sıcaklık :-82 C°
Nispi yoğunluk gaz :0.6 ( hava = 1 )
Nispi yoğunluk sıvı :0.42 (su = 1 )
Çözünürlük mg/1 su :26 mg/lt.
Görünüm/renk :renksiz
Koku :kokusuz
Tutuşma sıcaklığı :595 C°
Yanma oranı :%5-15( LNG- HAVA)
Lng ile temas olması halinde yapılması gerekenler için Tıklayınız 
LNG Nasıl Gaz Haline Getirilerek Kullanıma Hazır
Hale Getirilir?
Müşteri sahasında depolanan LNG’nin kullanıma
hazır hale getirilmesi için -162°C’den ortam sıcaklığına getirilerek
gazlaştırılması gerekmektedir.Bunun için de evaparatörlere (buharlaştırıcı) ihtiyaç
vardır. Evaparatörler alüminyum boruların kıvrılması ve ısı transfer
yüzeylerinin arttırılması amacı ile üzerlerine fin(kanat) kaynak yapılması ile
elde edilen büyük radyatörlere bezemektedir. Sıvı halde evaparatöre giren doğal
gaz evaparatörün çıkışında 3 bar civarında ve ortam sıcaklığında gaz haline
gelir.
LNG (SIVILAŞTIRILMIŞ DOĞAL GAZ)
KULLANIM ALANLARI
LNG (Sıvılaştırılmış doğalgaz); LPG,
propan, fuel-oil, motorin vb. yakıtların kullanıldığı her yerde gerekli dönüşüm
işlemleri yapıldıktan sonra rahatlıkla kullanılabilmektedir.
Sektörel kullanım alanlarından örnekler ;
Metal Sanayi (demir-çelik, alüminyum, bakır v.s.)
Tekstil Sanayi
Gıda Sanayi
Tersaneler ve Gemi İmalat Sanayi (ağırlıklı olarak
metal kesim tezgahlarında)
Döküm Sanayi (ergitme, ısıl işlem v.s.)
Seramik ve Cam Sanayi
Isıtma (endüstriyel ve evsel)
Turizm
Kağıt Sanayi
Tarım Sanayi
LNG (SIVILAŞTIRILMIŞ DOĞALGAZ) İKMAL,
TAŞIMA VE DEPOLAMA
Türkiye’de kış sezonunda artan doğal
gaz talebini karşılamak amacıyla BOTAŞ Marmara Ereğlisi LNG terminali
kurulmuştur. 66 hektarlık bir alana kurulan Terminalin yapımına 1989 yılında
başlanılmış olup, 1994 yılında da terminal işletmeye alınmıştır.
Her biri 85.000 m³ olan 3 adet LNG depolama tankı,
40.000 ila 130.000 m³
kapasiteli gemilerin yanaşabileceği 300 m uzunluğunda bir iskelesi vardır.
Türkiye’de kara tankeri ile LNG ticareti yapacak
olan şirketlerin tek LNG tedarik noktası BOTAŞ Marmara Ereğlisi LNG
terminalidir. Türkiye’de 2. bir LNG terminali, İzmir Aliağa’da inşa edilmiş
olup bu terminal henüz devreye alınamamıştır.
Türkiye LNG’yi Cezayir ve Nijerya’dan özel
tasarlanmış gemi tankerler ile getirtip Marmara Ereğlisi LNG Terminalinde
depolamaktadır.
İKMAL
LNG Kreyojenik şartlarda depo edilir ve iletilir.
LNG depo ve iletim tesisleri mutlak suretle Kreyojenik şartlara uygun
olmalıdır. Depolama basınçları 0 ila 5 bar arasındadır. LNG tesisatlarından
doğalgaz basınç düşürme noktalarına kadar 3 ila 4 bar arasında gaz temin
edilir. Basınçlandırma buharlaştırıcılar tarafından yapılır. Tankların
tamamında emniyet sistemleri vardır. Basınçlar regülatör ve ekonomizer
yardımıyla kontrol edilirler.
LNG NASIL TAŞINIR ?
LNG’nin fire
vermeden taşınabilmesi için mevcut sıcaklığı olan -162°C’nin muhafaza edilmesi
gerekmektedir. Bu kadar düşük sıcaklıkta bulunan sıvıları taşıyacak olan
tankerlerin imalat süreçleri de bu ısıyı muhafaza edecek şekildedir.
Bu tür LNG tankerlerini yüksek teknoloji ve
standartlara sahip dev termoslara benzetebiliriz. Bu tür tankerlerin tankları
içi içe geçmiş iki adet tanktan oluşmaktadır “yani çift çidarlı”. İç içe geçen
bu tanklar paslanmaz çelikten imal edilir ve birleşim noktalarındaki kaynaklar
özel teknolojilerle yapılır ve her kaynak röntgen filmi çekilerek kontrol
edilir. Kontrolden geçen tanklardan içte kalacak olan tanka süper izolasyon
uygulaması yapılarak dış tankla içi içe geçirilir. Dıştaki tankın da
kapatılmasından sonra iki tank arasında kalan boşluk vakumlanarak çok düşük
basınçlara inilir. Bu sayede maksimum izolasyon sağlanmış olur. Yani içerideki
-162 oC’lik sıvı ile dışarıdaki ortam sıcaklığında bulunan hava arasında ısı
transferi göz ardı edilebilecek rakamlara iner. Ve böylece uzun mesafeler
boyunca LNG’nin nakliyesi mümkün olur. LNG treylerlerinin taşıma sırasındaki
basınçları 5 bar civarındadır. LPG’deki basınç 25 bar civarında olduğu
düşünüldüğünde LNG için bu değer çok düşüktür. Bu tür tankerler özel yapım
tankerler olduğu için yapımı 4-6 ay arası sürmektedir.
Bu tür tankerlerin yapımı sırasında ADR
standartlarına ve Avrupa Birliği Tasarım standartlarına uyulması zorunludur.
Her bir tanker EN normlarına göre tasarlanarak tank imalatında yapılan tüm
işlemler ve tüm testler belgelenerek tanker özlük dosyası oluşturulur ve
kullanıcıya verilir. LNG İletim Lisansı olmayan tüzel kişiler hiçbir şekilde LNG
taşıması yapamazlar. LNG havadan hafif olduğu için herhangi bir kaza anında
hızla buharlaşarak ortamdan uzaklaşır. Açık havada yaşanacak kazalarda LNG
LPG’ye oranla çok daha az tehlikeli bir yakıttır.
LNG NASIL DEPOLANIR ?
LNG’nin
müşteri sahasında depolanarak minimum fire ile tutulması amacı ile kullanılan
depolama tanklarının üretim mantığı aynen LNG tankerlerinde olduğu gibidir. Bu
tankların imalatında yüksek teknoloji ve standartlar uygulanarak sertifikalı
özel kaynakçılar ve sertifikalı özel malzemeler kullanılarak imal edilir ve tüm
tankın her bir noktası röntgen çekilerek kontrol edilir. Her hangi bir hata
bulunduğu takdirde hatanın düzeltmesi yapılarak tank özlük dosyasına konur.
Sabit tanklarda çift çidarlı olup paslanmaz çelikten imal edilmiş ve iki tank
arası boşluk vakumlanarak araya perlit doldurulmuştur. Bu tür tanklar müşteri
sahasına konulacak büyük ölçekli termoslara benzemektedir. Her bir tank EN
normlarına göre tasarlanarak tank imalatında yapılan tüm işlemler ve tüm
testler belgelenerek tank özlük dosyası oluşturulur ve tankın teslimatı ile
birlikte kullanıcıya teslim edilir.
50 m3’lük bir tankta sıvı halde 50 m3 LNG depolanabilir ve bu
miktarda LNG yaklaşık olarak 23 ton LNG demektir (sıvı LNG’nin özgül ağırlığı
460 kg/m3 civarındadır). Bu da yaklaşık olarak 33 ton fuel oil 6 veya 23 ton
LPG’ye eş değerdir.
LNG'NİN (SIVILAŞTIRILMIŞ DOĞAL GAZ)
TARİHİ
20. yüzyıla kadar doğalgaz, çıkartılan ham
petrolün bir firesi olarak görülüyordu. Gazın potansiyelini ilk keşfeden
firmalardan biri olan Ohio Şirketi, 1915 yılında Wyoming'de zengin yataklar
olduğunu buldu. 1917'de gazın sıvılaştırılması yöntemi bulundu, 1920'de de sıvı
gazın borulardan geçirilerek kullanıcıya ulaştırılması sağlandı.
1920'lerde Phillips Petrol'ün kurucusu Frank
Phillips, doğalgazın likit yan ürünler olan profan ve bütanın iyi bir kaynağı
olduğunu farketti.
1937'de başlayan deneylere dayanarak ilk büyük
çaplı likit hale getirme projesi 1941'de Cleveland, Ohio'da başladı. LNG'nin
ilk nakliyatı da, British Gas firmasının LNG ithalat tesisini kurması ile 1954
yılında deneysel olarak Louisiana'dan Canvey Island'a (İngiltere)
gerçekleştirildi. İlk büyük çaplı LNG ticareti de 1964'te Cezayir'den British
Gas firmasının LNG alması ile başladı.
İlk ticari LNG nakliye anlaşması 15 yıllık bir
periyod için senelik 40 milyar metreküplük bir kontrat ile yapıldı. Bu
anlaşmayı 1965'te Cezayir ve Fransa, 1969'da ise Alaska ve Japonya arasındaki
anlaş
LNG'NİN (SIVILAŞTIRILMIŞ DOĞAL GAZ)
AVANTAJLARI
LNG (Sıvılaştırlılmış doğal gaz) diğer
akaryakıt türlerine (Lpg, Propan, Fuel Oil, Motorin) karşın doğal gaz'dan sonra
en ucuz yakıttır.
• Boru hattı ile doğal gazın ulaşmadığı yerlerde
doğal gazın kullanımına imkan sağlar.
• Uzun zaman dilimi içinde aynı yakıt
kalitesi(sabit ısıl değer) elde edilebilir. Gaz oluşundan dolayı hava ile çok
iyi karışabilen doğal gazın yanma verimi çok yüksektir; kurum ve is gibi atık
ürünleri olmadığı için ısı transfer yüzeyleri temiz kalır.
• LNG’nin üst ısıl değeri 10427 kcal/Sm3 olup hesaplamalarda ortalama
ısıl değer olan 9155 kcal/Sm3 kullanılmaktadır. Bu sebeple hem ekonomiktir hem
de enerji tasarrufu sağlar, yakıt tüketimi, bakım ve denetleme masrafları
azalır.
• LNG burada belirtilen yakıt kullanım ekonomisine
ve çevreye olan faydaları sayesinde diğer yakıt ürünlerine çok kuvvetli bir
alternatif olarak değerlendirilmektedir.
• LNG, sanayiciler için yakıtı bir problem
olmaktan çıkartarak kullanıcısına ekonominin yanı sıra kullanım konforu sağlar.
• Doğal gazın, çevreci temiz bir yakıt olması ve
içerisinde kükürt olmamasından dolayı bir çok sanayi sektöründe doğrudan
kullanılabilmekte, hem üretimi yapılan ürünün kalitesinin artmasını sağlarken
hem de yanma ekipmanları ve boru hatları daha uzun ömürlü olacağından, daha az
bakım gerektirir, bakım maliyetlerinde önemli avantajlar sağlar.
• Doğal gaz tesisatı ve cihazları düşük basınçla
çalıştığı için patlama tehlikesi yoktur. %90 dan fazla oranda metan ihtiva eden
LNG, havadan hafif olması sebebi ile uçarak yok olabildiğinden, alternatif
yakıtların aksine kaçak olması durumunda zemin ve çukur yerlerde birikme
yaparak herhangi bir risk ve kirlilik oluşturmaz.
BAZI YAKITLARIN YANMA VERİMLERİ
Doğal gaz (LNG) %95
Doğal gaz (Boru hattı) %93
Dökme LPG %92
Dökme Propan %92
Gaz yağı %84
Motorin %84
Fuel Oil (No:6, %1 Kükürt) %82
Fuel Oil (No:4) %80
Linyit Kömürü %65
Odun %60
LPG kullanıyorsanız LNG kullanımına
geçmeniz durumunda yapacağınız tasarrufu görmek için Tıklayınız
Fuel Oil 06 kullanıyorsanız LNG kullanımına
geçmeniz durumunda yapacağınız tasarrufu görmek için Tıklayınız
LNG HİZMETİ NASIL SUNULUYOR?
• LNG Sistemi kurulum öncesinde
tüketim ve enerji ihtiyacı tespit çalışması yapılır.
• Kurulum yerinin etüd ve keşifleri yapılır.
• Doğal gaz kullanılacak cihaz ve donanımın doğal
gaza dönüşüm keşifleri yapılır.
• İhtiyaca uygun tank hacmi ve buharlaştırıcı seçimi yapılır.
• Tüm etüd ve keşifler sonucunda müşavirlik,
projelendirme ve mühendislik çalışmaları tamamlanır.
• Kontrol kuruluşunun denetiminde tank ve tesisat
kurulumu çalışmaları başlatılır.
• Sistem devreye alınmadan önce ilgili personele
işletmeyle ilgili teknik destek, sağlık, güvenlik ve çevre eğitimleri verilir.
• Kullanıma hazır hale gelen sisteme LNG ikmali
yapılır.
FATURALANDIRMA
Müşteriye tahsis edilen kriyojenik
depo tanklarına ikmali yapılan LNG, kg esası ile irsaliyendirilir. Müşteri
sahasında bulunan kantarda ikmal öncesi ve ikmal sonrası tartımı yapılan
tankerin ikmal miktarı kg olarak irsaliyeye işlenir.
Kg olarak tüketiciye teslim edilen LNG, Botaş
tarafından belirlenmiş olan relatif yoğunluk ve kalorifik değerin kullanılması
ile önce m3‘e daha sonra da kWh enerjiye çevrilir ve kWh olarak fatura edilir.
Tüm bu çevrimleri içeren tablo her faturada “Ek” olarak tüketiciye gönderilir.
.jpg)
